پروتز دندان در اصطلاح به معنی دندان مصنوعی یا تعویض دندان است که انواع مختلفی دارند، از روکش های ساده برای ترمیم یک دندان گرفته تا پروتزهای کامل دندان که دندان مصنوعی نامیده می شوند، جزو پروتز های دندان هستند ، دندان پزشکان به دلایل زیبایی یا پزشکی پروتز دندان متحرک و ثابت را تجویز می کنند.
انواع پروتز دندان
سه نوع پروتز دندان وجود دارد که عبارت است از :پروتز دندان متحرک، پروتز دندان ثابت، ایمپلنت
پروتز دندان ثابت
در بین عموم پروتز ثابت دندان به عنوان روکش دندان مرسوم است. دو نوع پروتز دندان ثابت وجود دارد که عبارتند از :
روکش تک واحدی دندان (single dental crown)
در بین عموم پروتز ثابت دندان به عنوان روکش دندان مرسوم است که معمولا زمانی دندان احتیاج به روکش دارد که ساختار آن ضعیف شده ودندان نیاز به حفاظت و حمایت با روکش دارد ، گاهی برای زیبایی دندان نیز از روکش استفاده می شود .
در برخی از اوقات به دلیل نقص عملکرد دندان (مشکلات فانکشنال)، روکش به جویدن غذا می کند.
درباره ایمپلنت دندان بیشتر بخوانید: راه‌حلی برای درمان بی دندانی
بریج دندان ( dental bridges)
بریجهای دندانی یکی دیگر از انواع پروتز دندان ثابت هستند که بیشتر به عنوان پروتز ثابت دندان مرسوم است.افرادی از این نوع پروتز دندان استفاده می کنند که یک یا تعداد زیادی از دندانهای خود را از دست داده اند و یک دندان در جلو و یک دندان در عقب این دندان ها دارند که با تراش دو دندان مجاور ناحیه خالی از دندان، یک پل (bridge ) بین دندانهای پایه زده می شود تا ناحیه خالی از دندان پر شود وفرد دوباره توانایی جویدن غذا را باز یابد .
پروتز دندانی متحرک
گاهی برای جایگزینی دندانهای از دست رفته نمی توان از پروتزهای دندانی ثابت استفاده کرد که در این صورت این افراد از پروتز دندان متحرک استفاده می کنند ،پروتز دندان متحرک به راحتی در داخل دهان گذاشته و برداشته می شود .
پروتز دندان متحرک بر سه نوع اند.
پروتز دندانی پارسیل (partial prosthesis)
پروتزهای کرم کبالت نوع دیگر پروتز دندان پارسیل است که به عنوان « دندان تکه ای » موسوم است . انواع گوناگون پروتز دندان پارسیل عبارتند از:
پروتزهای پارسیل تمام آکریل ( فلیپر ) : که به عنوان یک درمان موقتی در بسیاری از موارد استفاده می شود .
پروتزهای کرم کبالت : که به عنوان درمان بی دندانی ها با انتهای آزاد (کسانی که در عقب دهان دندانی جهت پایه برای پروتز ثابت ندارند ) یا کسانی که نمیخواهند از پروتز دندان ثابت استفاده کنند مورد استفاده قرار می گیرد.
پروتزهای دندان دارای ترکیب آکریل (بخش صورتی دست دندان « لثه پروتز ») و آلیاژ فلزی که بخش عمده آن ازکرم و کبالت تشکیل شده است ، هستند . می شود. پروتز های دندان به علت فلزی بودن گیره ها ظاهری نا خوشایند دارند به همین علت از نوع دیگری پروتز دندان پارسیل طراحی شده به نام پروتز دندان پارسیل felexite که بخش فلزی آن به رنگ دندان است ، استفاده می کنند.
پروتز کامل دندان یا دست دندان ( denture)
افرادی که تمام دندانهای خود را از دست داده اند ، از پروتز دندان متحرک استفاده میکنند، با پیدایش ایمپلنت های دندانی امروزه، استفاده از این انواع پروتز دندان متحرک کمتر شده، اما هنوز هم به عنوان درمان کم هزینه بی دندانی استفاده می شود.
پروتز دندان کامل نیز دارای دو نوع معمولی و لثه نرم است .
پروتز کامل دندان دو بخش دارند :یکی که دندانها سفید هستند و دیگری بخش صورتی پروتز مرسوم به« لثه پروتز » که این بخش لثه پروتز برای کارآیی لازم باید مستحکم باشد.
نقش پروتز داندان کامل یا پارسیل با لثه نرم
برای برطرف شدن تورم یا التهابات لثه بیمار ،لثه نرم به صورت یک لایه با ضخامت 1-2 میلی متری در زیر لثه سخت پروتز به مدت کوتاه استفاده می شود تا دهان برای دریافت پروتز با لثه سخت فراهم شود .
پروتز دندان با لثه نرم کارآیی بسیار پایینی دارد و باعث تخریب بافت لثه باقیمانده در دهان فرد می شود. همچنین تمیز نگه داشتن پروتزهای قابل انعطاف (لثه نرم) بسیار سخت و احتمال رشد انواع باکتریها و قارچ ها در خلل و فرج آنها زیاد است .
پروتز دندان اوردنچر (over denture)
اوردنچرنوعی درمان پروتز دندانی متحرک است که نسبت به پروتز کامل دندان راحت تر است اما به هر حال متحرک است و راحتی آن از پروتز ثابت دندان کمتر است .
پروتز دندان اوردنچر دست دندان کاملی بوده که روی دو پایه دندانی یا چند پایه ایمپلنت می نشیند.
مدت دوام پروتز دندان
در ابتدا عادت کردن به پروتز دندان کمی طول می کشد. ممکن است پروتز دندان به دلیل التهاب بافتی داخل دهان در جای مناسبش ثابت نشود و شما را اذیت کند که در این صورت باید به دندانپزشک مراجعه کنید و در صورت لزوم پروتز دندان تنظیم شود .
برای طولانی شدن مدت دوام پروتز دندان ، رعایت بهداشت الزامی است ، حتی در صورت نگهداری تمیز و خوب از پروتز دندانی دوام آن در طول حیات فرد است .
روش های مراقبت از پروتز دندان متحرک
دوبارمسواک زدن در روزبرای پروتز دندان متحرک
در روزهای ابتدایی استفاده از پروتز دندان در هنگام خواب نیزدندان مصنوعی را خارج نکیند .
مراقبت از افتادن پروتز دندان در هنگام تمیز کردن آن
تمیز کردن سطح خارجی پروتز دندان با مسواک مخصوص دندان مصنوعی
تمیز کردن دهان و لثه ومخاط داخلی دهان با یک مسواک بسیار نرم
قرار دادن دندان مصنوعی یا پروتز دندان متحرک هفته ای یک بار داخل یک محلول ضدعفونی کننده به مدت 8 ساعت
قرار دادن پروتز دندان در هنگام عدم استفاده در یک ظرف آب نمک
قرار دادن پروتز دندان هنگام حمام رفتن داخل یک محلول تمیز کننده (یک قاشق چای خوری سرکه یا محلول سفید کننده خانگی (وایتکس ) و یک لیوان آب ) و شتشوی آن بعد از خارج کردن از محلول تمیز کننده
تمیز کردن دندان مصنوعی یا پروتز دندان بلا فاصله پس از خوردن غذاهای رنگی
قرار دادن پروتز دندان به مدت 6 تا 8 ساعت در ظرف محتوای آب و یک قاشق سفید کننده خانگی در صورت تغییر رنگ
نکته : پس از قرار دادن پروتز دندان در هر گونه محلول به دقت آن را شستشو دهید.
عوارض پروتز دندان
از هر 300 نفرمراجعه کننده به دندانپزشک جهت پروتز دندان یک نفر دچار واکنش های داخل دهانی می شوند که علت این واکنش ها عبارتند از :
رزین های اکرلیک، سمنت های درارای اوژنول، آلیاژهای فلزهای پایه، جیوه، طلا، مواد دارای پلی اتر یا اپیمین .